Ένα από τα σημαντικότερα Δικαιώματα ενός Κατηγορουμένου σε Ποινική Υπόθεση, είναι αυτό της λήψεως του μαρτυρικού υλικού που έχει στα χέρια της η Κατηγορούσα Αρχή, ούτως ώστε ο Κατηγορούμενος να γνωρίζει την μαρτυρία και τα τεκμήρια που στοιχειοθετούν την υπόθεση εναντίον του και στα οποία θα στηριχθεί ο Κατήγορος στην προσπάθεια του να αποδείξει τα ισχυριζόμενα αδικήματα από αυτόν.

Η λήψη του μαρτυρικού υλικού αποτελεί ένα Δικαίωμα που κατοχυρώνεται από το άρθρο 7 του Περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου (Κεφ.155) και συνιστά σημαντικότατο παράγοντα για την απάντηση του Κατηγορούμενου στο Κατηγορητήριο και την δικονομική συνέχεια μίας Ποινικής Υπόθεσης, καθώς και το θεμελιώδη λίθο (σε περίπτωση ακρόασης) στην προετοιμασία της υπεράσπισης του Κατηγορουμένου.
Όμως, επί σειρά ετών υπήρχε διχογνωμία στον Κυπριακό Νομικό Κόσμο, αναφορικά με το κατά πόσον το εν λόγω δικαίωμα εφαρμόζεται και στις Ιδιωτικές Ποινικές Υποθέσεις και εάν ουσιαστικά το άρθρο 7 του Κεφ.155 καλύπτει και αυτές.

Η μία άποψη υποστήριζε ότι το άρθρο 7 του Κεφ.155 καλύπτει και τις Ιδιωτικές Ποινικές Υποθέσεις και άρα και ο Ιδιώτης Κατήγορος είχε υποχρέωση να προμηθεύσει τον Κατηγορούμενο με το μαρτυρικό υλικό που έχει στη διάθεση του. Η άποψη αυτή στηριζόταν στα Δικαιώματα του Κατηγορούμενου με βάση την ΕΣΔΑ και το Σύνταγμα και ότι η άρνηση παροχής του μαρτυρικού υλικού συνιστούσε παράβαση του Δικαιώματος του Κατηγορούμενου στη Δίκαιη Δίκη.

Η αντίθετη άποψη, η οποία τέθηκε και σε κάποιες πρωτόδικες αποφάσεις (Αρ.Υπ.10643/11 Ε.Δ.Πάφου ημερ.05/04/13 PA.CHARALAMBOUS TRADING CO LTD V. 1. ODYSSEY TRADING LTD, Αρ.Υπ.4000/11 Ε.Δ.Λάρνακας ημερ.20/03/14 CED ELECTRIC V. ΚΩΝ/ΝΟΥ) ήταν ότι το άρθρο 7 του Κεφ.155 προαπαιτεί ανάκριση και άρα δεν υπάρχει υποχρέωση της Κατηγορούσας Αρχής να προμηθεύσει με μαρτυρικό υλικό την πλευρά του Κατηγορούμενου σε Ιδιωτικές Ποινικές Υποθέσεις.
Ιδιαίτερη σημασία επί του θέματος είχε η Αίτηση ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΤΩΝ OSTIA DEVELOPERS LTD κ.α., ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΙΤΗΣΗ ΑΡ. 171/2019, 9/10/2019 για να δοθεί άδεια καταχώρησης αίτησης για έκδοση προνομιακών ενταλμάτων Certiorari, Mandamus και Prohibition η οποία απορρίφθηκε από το Δικαστήριο με την Δικαστή του ΑΔ να αναφέρει στο σκεπτικό της ότι «το άρθρο 7 του ΚΕΦ. 155 εφαρμόζεται στην περίπτωση που έγινε διερεύνηση της υπόθεσης σε σχέση με ποινικά αδικήματα από την Αστυνομία, ως η αρμόδια αρχή του κράτους.» Η εν λόγω Απόφαση εφεσιβλήθηκε και το ΑΔ επέτρεψε τελικά την καταχώρηση (ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΗΣΗ ΤΩΝ OSTIA DEVELOPERS LTD, xxx SHAAL ΚΑΙ xxx ΒΟΝΤΖΟΥ ΓΙΑ ΑΔΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΑΙΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΤΑΛΜΑΤΟΣ CERTIORARI KAI/H PROHIBITION KAI/H MANDAMUS, Πολιτική Έφεση Αρ. 373/2019, 17/2/2021).

Πριν όμως να εκδικαστεί η αίτηση και επιλυθεί η ανωτέρω νομική διχογνωμία, ψηφίστηκε ο Νόμος 68(Ι)/2021 με τον οποίο τροποποιήθηκε το Κεφ.155 δια της προσθήκης του άρθρου 7Α, το οποίο προνοεί το Δικαίωμα του Κατηγορουμένου σε πρόσβαση στα έγγραφα και/ή στο μαρτυρικό υλικό του Κατήγορου σε Ιδιωτικές Ποινικές Υποθέσεις.

Με βάση το εν λόγω άρθρο, ο Κατηγορούμενος ή ο Δικηγόρος του, έχει Δικαίωμα, εφόσον υποβάλει γραπτό αίτημα προς την Κατηγορούσα Αρχή, να λάβει εντός 21 ημερών δωρεάν ονομαστικό κατάλογο όλων των μαρτύρων κατηγορίας, αντίγραφα της γραπτής δήλωσης εκάστου Παραπονούμενου προσώπου, σύνοψη της μαρτυρίας οποιουδήποτε άλλου μάρτυρα κατηγορίας, καθώς και αντίγραφα όλων των εγγραφών και τεκμηρίων που προτίθενται να καταθέσουν οι μάρτυρες.

Σημαντική είναι και η πρόβλεψη του Νομοθέτη ότι εάν υπάρχουν λόγοι πρακτικής δυσχέρειας, ο Κατήγορος δύναται να προσδιορίσει την ιδιότητα του μάρτυρα χωρίς να αναφέρεται στο όνομα αυτού, όπως π.χ. στις περιπτώσεις όπου ο μάρτυρας είναι τραπεζικός υπάλληλος ή αρμόδιος υπάλληλος δημόσιας υπηρεσίας και ο Κατήγορος δεν γνωρίζει το όνομα του.

Σημαντική είναι επίσης και η πρόβλεψη του Νομοθέτη αναφορικά με την δυνατότητα άρνησης από πλευράς Κατηγορούσας Αρχής να προμηθεύσει τον Κατηγορούμενο με μέρος του μαρτυρικού υλικού, εφόσον όμως πληρείται κάποια από τις προϋποθέσεις που θέτει το εδάφιο 2.

Σίγουρα η εν λόγω τροποποίηση έχει επιλύσει το ζήτημα λήψεως του μαρτυρικού υλικού, όμως θεωρώ, κατά την ταπεινή μου άποψη, ότι πιθανόν να τεθούν ενώπιον των Δικαστηρίων τα επόμενα χρόνια τα κατωτέρω δικονομικά ζητήματα.
Αρχικώς, λόγω του ότι η τροποποίηση έγινε το 2021, πιθανώς να τεθεί ζήτημα αναφορικά με το κατά πόσον το άρθρο 7Α εφαρμόζεται αναδρομικά στις παλαιότερες Ιδιωτικές Ποινικές Υποθέσεις ή μόνο σε αυτές που καταχωρήθηκαν μετά τον Ν.68(Ι)/2021. Είναι σαφές ότι νόμος που έχει δικονομικό περιεχόμενο ή είναι διαδικαστικής φύσης, έχει αναδρομική ισχύ (HAΖLEWOOD INVESTMENT & FINANCE LTD ν. MANUEL κ.α., Πολιτική ΄Εφεση Αρ. Ε14/2017 και Ε209/2017, 25/2/2019, ΜΟΝΟΜΕΡΗΣ ΑΙΤΗΣΗ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ, ΠΟΙΝΙΚΗ ΑΙΤΗΣΗ ΑΡ. 23/2019, 30/9/2019), αλλά το κατά πόσον ισχύει κάτι τέτοιο στη συγκεκριμένη τροποποίηση, πιθανόν να τεθεί ενώπιον των Δικαστηρίων προς επίλυση. Εν πάση περιπτώσει είμαι της άποψης ότι η εν λόγω τροποποίηση έχει αναδρομική ισχύ.

Επιπλέον, παρόλο που ο Νομοθέτης αναφέρεται σε έγγραφα που έχει στην κατοχή του ο Κατήγορος, δεν έχει προνοήσει εξαίρεση για τα έγγραφα τα οποία δύνανται να κατατεθούν ως τεκμήρια από κάποιο μάρτυρα και τα οποία δεν βρίσκονται στην κατοχή της Κατηγορούσας Αρχής λόγω κάποιου περιορισμού. Π.χ. στις Ιδιωτικές Ποινικές Υποθέσεις που αφορούν ατίμητες επιταγές, η Κατηγορούσα Αρχή δεν έχει στην κατοχή της ούτε το δείγμα υπογραφής του Κατηγορούμενου, ούτε οποιαδήποτε κατάσταση του λογαριασμού του, ούτε την πιθανή εντολή ανάκλησης, λόγω τραπεζικού απορρήτου. Θεωρώ πολύ πιθανόν να τεθεί ζήτημα από κάποιο Συνήγορο υπεράσπισης ότι δεν προμηθεύθηκε τέτοιου είδους έγγραφα και επηρεάστηκε η γραμμή υπεράσπισης του Κατηγορούμενου και άρα το Δικαίωμα στη Δίκαιη Δίκη. Στην προκειμένη περίπτωση είμαι της άποψης ότι εφόσον οποιοδήποτε έγγραφο δεν θα μπορούσε να βρίσκεται στην κατοχή του Κατήγορου λόγω κάποιου περιορισμού, θα πρέπει να επιτραπεί η κατάθεση του ως τεκμήριο (εφόσον φυσικά το Δικαστήριο κρίνει στη σχετικότητα του).

Εν κατακλείδι, με την τροποποίηση του Κεφ.155 επήλθε επιτέλους μία ουσιαστική επίλυση του ζητήματος του μαρτυρικού υλικού σε Ιδιωτικές Ποινικές Υποθέσεις και οι Δικηγόροι τόσο των Παραπονουμένων προσώπων όσο και των Κατηγορουμένων, έχουν πλέον ένα νομικό μπούσουλα για να προσανατολιστούν. Προβλήματα σίγουρα θα παρουσιαστούν και θα τεθούν διάφορα ζητήματα ενώπιον των Δικαστηρίων επί του θέματος, πλην όμως θεωρώ ότι αυτά θα επιλυθούν με την πάροδο του χρόνου και έχει ήδη χαραχθεί μία δικονομική γραμμή προς τη σωστή κατεύθυνση, με γνώμονα πάντοτε τη Δίκαιη Δίκη και την ορθή απονομή της Δικαιοσύνης.

Λευκωσία, Αύγουστος 2021